Jak wykorzystać możliwości obiektywu macro 90 mm

M.Zuiko 90mm F3.5 Macro IS PRO jest niepodobny do żadnego z obiektywów macro, których używałem w przeszłości. To superostry obiektyw z 2-krotnym powiększeniem, dużą odległością roboczą, autofokusem, stabilizacją obrazu, wysoką szczelnością... Listę jego zalet można wymieniać bardzo długo. Gdy po raz pierwszy zapoznałem się ze szczegółowymi informacjami o tym obiektywie, pomyślałem sobie: „To może być sprzęt, który zmieni moją technikę makrofotograficzną”.

I po miesiącu używania stwierdzam, że faktycznie – taka zmiana nastąpiła.

W tym artykule dzielę się niektórymi doświadczeniami z obiektywem M.Zuiko 90mm Macro oraz podpowiadam, jak wykorzystać możliwości obiektywu PRO.

W tył, w przód i działamy

Model 90-milimetrowy to obiektyw PRO ze sprzęgłem ręcznego ustawiania ostrości i przełącznikiem ogranicznika zakresu ostrości. Tacy jak ja, fanatycy dużych powiększeń, prawdopodobnie wybiorą tryb S-Macro ze sprzęgłem odciągniętym do tyłu, aby dało się dokładnie sprawdzić, z jakim powiększeniem akurat pracujemy (powiększenie jest widoczne na końcu tubusa obiektywu).

Odciągnięcie sprzęgła ręcznego ustawiania ostrości do tyłu powoduje jednak wyłączenie funkcji obiektywu automatycznie ustawiających ostrość, w tym bracketingu ostrości i focus stacking. Jeśli ręcznie ustawiamy ostrość ze sprzęgłem odciągniętym do tyłu, ale chcemy też korzystać z bracketingu/stackingu, wystarczy wyregulować powiększenie i ostrość, a następnie pchnąć sprzęgło do przodu – i już można używać tych funkcji.

W sytuacji gdy przy 2-krotnym powiększeniu zbliżenie jest zbyt duże, przydaje się ogranicznik ostrości, zwłaszcza jeśli chętnie korzystamy z AF. Gdy przełącznik ogranicznika ostrości znajduje się w środkowym położeniu, powiększenie nie przekroczy 1x, a zakres ostrości będzie utrzymywany w przedziale 0,25–0,5 m. Takie ustawienie bardzo ułatwia mi robienie zdjęć macro większych obiektów. Nie mogę się doczekać, aż wypróbuję je wiosną na latających zapylaczach.

Wskazówka: Pada? Obiektyw ma stopień ochrony IP53, więc bez obaw.

Wskazówka 2: Często korzystasz z focus stackingu / bracketingu ostrości? Możesz zaprogramować przycisk funkcyjny na obiektywie, aby włączał/wyłączał te funkcje.

Odległość robocza

Odległość robocza obiektywu 90 mm jest po prostu niesamowita. Chociaż używam go już od miesiąca, nadal zdarza mi się niepotrzebnie zbliżać do obiektów – jestem przyzwyczajony, że przy dużym powiększeniu muszę być bardzo blisko.

Obiektyw 90 mm przy powiększeniu 2x ma odległość roboczą zaledwie odrobinę mniejszą niż obiektyw 60 mm przy 1x. Każdy, kto używał obiektywu 60 mm bez założonej soczewki macro lub pierścieni pośrednich, będzie rozumiał, dlaczego tak się zachwycam tą odległością roboczą. Mając model 90 mm, wystarczy redukować powiększenie z 2x, by zyskiwać coraz więcej przestrzeni.

Korzyści wynikające z większej odległości roboczej:

• Możliwość fotografowania płochliwych, żywych stworzeń z większej odległości.
• Więcej okazji do fotografowania na poziomie oczu lub pod bardziej płaskim kątem.
• Więcej miejsca na podejście do obiektu bezpośrednio od góry, gdy korzysta się z dyfuzora flesza.
• Więcej miejsca do zastosowania różnych opcji oświetlenia, w tym światła ciągłego.

Redukcja powiększenia dodatkowo zwiększy odległość roboczą i umożliwi fotografowanie z jeszcze innych pozycji/kątów. Zauważyłem, że za pomocą obiektywu 90 mm mogę zrobić wiele zdjęć na poziomie oczu, które byłyby nie do uzyskania z obiektywem 60 mm.

Wskazówka: Przygotuj się na to, że nie od razu „wyczujesz” nową odległość roboczą, zwłaszcza jeśli od dawna korzystasz z obiektywu 60 mm. Jeśli nie możesz odnaleźć obiektu, spróbuj nieco się wycofać, ponieważ prawdopodobnie jesteś za blisko.

Powiększenie ma znaczenie

Powiększenie 2x oznacza „ekstremalnie blisko”. Możemy w ten sposób uchwycić szczegóły niewidoczne gołym okiem, ale fotografowanie przy dużym powiększeniu ma swoje uwarunkowania.

Przede wszystkim im większe zbliżenie, tym mniejsza głębia ostrości. Jeśli akurat o taki efekt chodzi – to świetnie. Jeśli jednak większa część obiektu i sceny powinna być wyostrzona, warto rozważyć większą wartość przysłony, focus stacking, bracketing ostrości lub redukcję powiększenia. Jeśli chcemy fotografować z większą wartością przysłony, ale jest za mało światła, należy rozważyć użycie flesza lub światła ciągłego.

Po drugie – w przypadku korzystania z techniki focus stacking lub bracketingu ostrości większe powiększenie oznacza, że do pokrycia tej samej odległości potrzeba będzie więcej zdjęć. Nie jest to dużym problemem, jeśli obiekt pozostaje całkowicie nieruchomy, ale szybki stacking/bracketing obiektu w warunkach terenowych może być łatwiejszy przy mniejszym powiększeniu.

I na koniec – nie zapominajmy o dyfrakcji. Mimo że omawiany tutaj obiektyw 90 mm jest superostry, fizyki nie da się przeskoczyć. Aby uzyskać optymalną ostrość, należy rozważyć zmniejszanie wartości przysłony w miarę zwiększania powiększenia. Nawet jeśli przy fotografowaniu z powiększeniem 1x przysłona F11 zapewnia wystarczającą ostrość, niekoniecznie tak będzie przy powiększeniu 2x.

Wskazówka: Dłuższa ogniskowa i większe powiększenie obiektywu 90 mm sprawiają, że ma on inną charakterystykę niż M.Zuiko 60mm. Przygotuj się na to, że konieczna będzie zmiana podejścia do fotografowania, daj sobie szansę na poeksperymentowanie z ustawieniami.

Wskazówka 2: Za pomocą telekonwertera MC-14 lub MC-20 można zwiększyć powiększenie obiektywu 90 mm nawet do 4x!

Ostry jak brzytwa

Obiektyw 90 mm jest naprawdę ostry, zwłaszcza jeśli fotografujemy z fleszem i przysłoną około F8. Z moich doświadczeń wynika, że przy niektórych powiększeniach zachowuje świetną ostrość nawet przy F13. Dzięki temu mogłem eksperymentować z coraz większymi wartościami przysłony, by z każdym kolejnym zdjęciem uzyskać większą głębię ostrości.

Im większa wartość F, tym mniej klatek potrzeba do focus stackingu lub bracketingu ostrości. Z tym obiektywem średnia liczba klatek, jakiej w praktyce potrzebuję, zmniejszyła się z około 50 do około 25.

Wskazówka: W przypadku stosowania techniki focus stacking i bracketingu ostrości większe wartości przysłony mogą ograniczyć powstawanie „duszków”, gdy podczas łączenia zdjęć (w aparacie lub dalszej obróbce) płaszczyzny ogniskowe się przecinają. Jeśli zwykle do stackingu lub bracketingu stosujesz F5.6, wypróbuj F8 i wyższe wartości!

Dokładnie i stabilnie

Autofokus w obiektywie 90 mm zaimponował mi szybkością i dokładnością działania. Nawet przy dużym powiększeniu poradził sobie z wyostrzeniem oka poruszającego się skoczogonka znajdującego się w odległości zaledwie kilku milimetrów. Dopełnieniem procesu ostrzenia jest stabilizacja obrazu – udawało mi się śledzić obiekty, które ledwie widziałem. Nie uważam wcale, by autofokus i makrofotografia źle do siebie pasowały.

Wskazówka: Nawet podczas ręcznego ustawiania ostrości naciśnięcie spustu migawki do połowy załączy stabilizację obrazu.

Wskazówka 2: Warto pamiętać o przełączniku ogranicznika ostrości! Zwykle mam go na stałe w pozycji S-Macro, aby utrzymać autofokus w przedziale powiększeń 1-2x.

Oświetlenie

Podczas korzystania z flesza absolutnie konieczne jest rozproszenie światła. Obiektyw 90 mm nie jest tak kompaktowy, jak M.Zuiko 60 mm, i chociaż dyfuzor zaprojektowany do modelu 60 mm można, po pewnych modyfikacjach, stosować z modelem 90 mm, będzie zbyt mały, by właściwie rozproszyć światło.

Konstruując własny dyfuzor, należałoby bardziej odsunąć panel rozpraszający, aby dopasować jego położenie do dłuższego obiektywu. Ponadto, biorąc pod uwagę większą odległość roboczą obiektywu, celowe będzie zwiększenie powierzchni panelu rozpraszającego.

Osobiście zrezygnowałem z konstruowania własnych dyfuzorów już na dość wczesnym etapie mojej przygody z makrofotografią. Obecnie używam dyfuzora Cygnustech Diffuser (@Cygnustech na Instagramie) zaprojektowanego specjalnie do obiektywu 90 mm.

Wskazówka: Większy dyfuzor oznacza możliwość zastosowania większych, mocniejszych lamp błyskowych, których praktycznie nie dało się używać w kombinacji z dyfuzorem i niewielkim obiektywem M.Zuiko 60mm.

Wskazówka 2: Model 90 mm wygląda na duży w zestawieniu z 60 mm, ale w rzeczywistości nie jest aż tak ogromny. Waży tylko około 0,5 kg i odkąd zacząłem go używać, nigdy nie odczułem jego rozmiaru.

Kilka słów podsumowania

M.Zuiko 90mm F3.5 Macro IS PRO to mój nowy „codzienny” obiektyw do makrofotografii. Prawdziwe cudo, które nieustannie przekracza moje oczekiwania.

Jako jedyną potencjalną wadę można byłoby wskazać koszt. Pamiętajmy jednak, że jest to obiektyw PRO o naprawdę profesjonalnych możliwościach. Sprzęt dla tych, którzy nie uznają kompromisów w makrofotografii.

Benjamin Salb, OM SYSTEM Ambassador, zajmuje się makrofotografią i jest zdobywcą międzynarodowych nagród. Mieszka w Gaithersburgu, w amerykańskim stanie Maryland. Ben specjalizuje się w portretach żywych bezkręgowców i chętnie wyrusza w teren, by poszukiwać technicznych i środowiskowych granic zastosowania bracketingu ostrości do fotografii robionych z ręki. Wiele lat temu, gdy zebrał już 150 ze 151 oryginalnych Pokémonów, kolega skasował mu zapisaną grę. Od tego czasu Ben próbuje sobie wynagrodzić tę stratę.

IG: @bens_small_world

Witryna internetowa: www.benssmallworld.com

Prezentowane produkty

• OM SYSTEM OM-1
• M.Zuiko ED 90mm F3.5 Macro IS PRO