FOTOGRAFOWANIE ZACHODÓW SŁOŃCA

Wschody i zachody słońca mają dla mnie nieodparty urok. Kolory, które otwierają i zamykają dzień, nigdy mi się nie nudzą. A jednak musimy spojrzeć prawdzie w oczy: fotografie zachodów słońca powstają masowo — to przecież jeden z najpopularniejszych motywów. Co zrobić, by nasze zdjęcia wyróżniały się wśród wszystkich pozostałych? Poniżej przedstawiam kilka sposobów, które w moim przypadku okazały się skuteczne.

Ten starannie ułożony stos zauważyłem, gdy szykowałem się do sfotografowania zachodu słońca. Postanowiłem wykorzystać go jako główny punkt zainteresowania na zdjęciu. Choć ten zachód słońca był naprawdę imponujący, sam nie wystarczyłby do zrobienia niebanalnego zdjęcia.

ZACHÓD SŁOŃCA NIE JEST TU NAJWAŻNIEJSZY

Przepiękne kolory zachodu słońca są na pewno atrakcyjne, ale nie wystarczą, by utrzymać zainteresowanie naszymi fotografiami. Zachód słońca najlepiej jest potraktować jako tło. Duże znaczenie ma to, co znajdzie się na pierwszym planie.

Poza tym nie wystarczy być we właściwym miejscu, by zrobić udane zdjęcie. Jeśli dwadzieścia osób z aparatami fotograficznymi zaprosimy na plażę o zachodzie słońca, to uzyskamy dwadzieścia różnych — lepszych i gorszych — obrazów tego samego końca dnia. Aby powstało dobre zdjęcie, potrzeba czasu, znajomości zasad kompozycji i kreatywności.

CO BĘDZIE WAŻNE NA NASZYM ZDJĘCIU?

Obiekt stanowiący punkt zainteresowania. To on odróżni nasze zdjęcie od wszystkich pozostałych. Koncepcja jest bardzo prosta: na zdjęciu musi znajdować się coś, co przyciągnie uwagę obserwatora i przez chwilę ją utrzyma. Na większości zdjęć będzie to jakiś obiekt już obecny w miejscu, w którym akurat jesteśmy, np. fragment drzewa wyrzucony na brzeg, interesujący kamień, sylwetka drzewa lub budynku, osoby spacerujące po plaży... Myślę, że wiecie, o co mi chodzi.

Zachodzące słońce oczywiście wzbogaca to zdjęcie, ale głównym „punktem zainteresowania” są pęknięcia w skałach. Dzięki precyzyjnemu umiejscowieniu słońce, jego odbicie i szczeliny ładnie się ułożyły.

NIE ROZPRASZAJMY UWAGI

Gdy już zdecydujemy, co będzie naszym punktem zainteresowania, dokładnie przyjrzyjmy się kadrowi, poszukując elementów mogących odciągnąć uwagę obserwatora od tego punktu. Takimi elementami rozpraszającymi mogą być linie energetyczne, elementy ogrodzenia, ludzie, pojazdy lub niepożądana gałąź wchodząca w kadr. Często do wyeliminowania problemu wystarczy przemieszczenie aparatu o kilkanaście centymetrów. W innych przypadkach może być konieczne odczekanie kilku minut, aż niepożądany pojazd zniknie z naszej kompozycji.

NATURALNA „RAMKA” ZDJĘCIA

Naturalna ramka może zwiększyć głębię zdjęcia i zakotwiczyć uwagę obserwatora na głównym obiekcie.

To zdjęcie stało się bardziej interesujące dzięki wykorzystaniu naturalnej ramki. Zastosowałem także wbudowaną funkcję focus stacking, aby zapewnić ostrość całego kadru. Więcej na ten temat piszę poniżej!

STABILNOŚĆ PODCZAS RUCHU

Zachód słońca to ten moment, kiedy powinniśmy sięgnąć po statyw. Czeka nas praca z dłużej otwartą migawką. Aparaty OM SYSTEM są wyposażone w niezwykle skuteczne funkcje stabilizacji obrazu, które radzą sobie nawet z ekspozycjami trwającymi 1/2 sekundy wykonywanymi z ręki. Mam duże zaufanie do mojego aparatu, jednak używam statywu przede wszystkim z jednego powodu: zmusza mnie, bym działał wolniej, w sposób bardziej przemyślany, i uważniej podchodził do kompozycji. Niektóre z najciekawszych barw pojawiają się po 15–20 minutach od chwili, gdy słońce schowało się za horyzontem. Wówczas niebo jest zdecydowanie ciemniejsze i warunki wymagają dłuższego czasu otwarcia migawki.

NIE OBAWIAJMY SIĘ DŁUGIEJ EKSPOZYCJI

Dłuższe ekspozycje potrzebne o zachodzie słońca mogą działać na naszą korzyść. Chętnie robię zdjęcia pod koniec dnia, nad samą wodą. Gdy fale załamują się na brzegu, wydłużam ekspozycję, by wizualnie wygładzić ruch wody i uzyskać „jedwabisty” efekt, przez wielu autorów zdjęć uważany za atrakcyjny. Prostym sposobem uzyskania tego efektu jest użycie funkcji LiveND. Zwykle wybieram ustawienie ND64 z półsekundową ekspozycją. Aby uzyskać mocno „alternatywny” obraz zachodu słońca, warto wypróbować znacznie dłuższe ekspozycje, trwające od 30 do 60 sekund. Uzyskamy chmury jak namalowane, a woda zmieni się w szkło. Ten efekt można stworzyć za pomocą funkcji LiveND, która symuluje filtr szary, ale niekiedy, jeśli jest jeszcze zbyt jasno, trzeba założyć na obiektyw fizyczny filtr.

Funkcja LiveND pozwala mi stosować nieco dłuższe ekspozycje bez fizycznego filtra szarego.

Znaczne wydłużenie ekspozycji może radykalnie zmienić końcowy rezultat. Gdy zrobiłem pierwsze zdjęcie wnuczki z ekspozycją trwającą 1/80 sekundy, nie byłem zadowolony z efektu. Postanowiłem użyć LiveND i dodać filtr szary redukujący ilość światła o 10 działek. Zdjęcie, które powstało w ten sposób, jest znacznie bardziej interesujące.

KLASYCZNA FOTOGRAFIA KRAJOBRAZOWA

Zdjęcie można skomponować na przeróżne sposoby, ale trudno o lepszy efekt niż ten, który zapewni nam klasyczna kompozycja krajobrazowa z wyróżniającym się pierwszym planem, średnim planem i tłem. Na takich zdjęciach zwykle widocznych jest wiele obiektów. Pierwszy plan eksponuje często detale, takie jak interesujące skały, ślady stóp na piasku lub inne mniejsze obiekty. Średni plan zawiera główny krajobraz sceny, np. łagodne pagórki lub plażę ciągnącą się w dal. Tłem zdjęcia jest niebo. Fotografując zachód słońca, łatwo ulec pokusie przeznaczenia większości kadru na niebo — bo przecież to z niego spływa najlepsze światło. Unikajmy tego — zachęcam do takiego komponowania zdjęć, by niebo zajmowało nie więcej niż 1/3 kadru. Takie podejście w naturalny sposób wymusza bardziej twórcze traktowanie pierwszego planu. Aby pierwszy plan dominował, można na przykład zrobić zdjęcie w układzie pionowym. Wiele spośród moich ulubionych zdjęć zachodów słońca wykonano właśnie aparatem w orientacji pionowej.

Ten zachód słońca jest piękny, jednak ograniczyłem powierzchnię przeznaczoną na niebo, aby skierować uwagę obserwatora na nadbrzeżne kamienie.

LICZY SIĘ GŁĘBIA OSTROŚCI

Aparaty OM SYSTEM oferują szereg funkcji obliczeniowych, z których chętnie korzystam. Najczęściej sięgam po bracketing ostrości i focus stacking. Pozwalają mi one zbliżyć się do obiektu na bardzo niewielką odległość — kilku lub kilkunastu centymetrów — i za jednym naciśnięciem przycisku migawki zrobić serię zdjęć, które po złożeniu staną się jedną fotografią wyostrzoną w całym zakresie głębi. Takiego efektu nie osiągniemy, wykonując tylko jedną ekspozycję, niezależnie od tego, jak małej przysłony użyjemy.

Skała osadowa po lewej stronie tego zdjęcia znajdowała się w odległości zaledwie kilkunastu centymetrów od czoła obiektywu. Aby całe zdjęcie było ostre, skorzystałem z wbudowanej funkcji focus stacking. Aparat wykonał 8 ekspozycji. Mimo że gotowe złożone zdjęcie może zostać utworzone od razu w aparacie, ja używam formatu RAW i dokonuję „stackingu” ręcznie, w dalszej obróbce.

OSZUKAĆ ŚWIATŁO

Wszyscy widzieliśmy (i zapewne robiliśmy) zdjęcia, na których obiekt na pierwszym planie był zbyt ciemny lub niebo — zdecydowanie zbyt jasne. Ten problem jest typowy dla zdjęć robionych na początku lub pod koniec dnia. Matryca aparatu ma trudności z dopasowaniem się do różnicy w jasności między niebem a ziemią. Aby skompensować tę różnicę, można użyć gradacyjnego filtra szarego (GND). Jest to cienka szklana płytka, której przejrzystość zmienia się od neutralnej szarości u góry do pełnej przejrzystości u dołu. Taki filtr przyciemnia niebo i rozjaśnia pierwszy plan, dzięki czemu ekspozycja jest znacznie bardziej zrównoważona. Zwykle używam filtra GND z różnicą 4 działek jasności i twardym przejściem w połowie wysokości, ponieważ na większości moich zdjęć horyzont jest prosty.

ZADBAJMY O NASTRÓJ

Na typowym zdjęciu przedstawiającym zachód słońca obserwator ma zachwycić się pastelowymi odcieniami wyższych chmur pierzastych. Taki rodzaj zachmurzenia stwarza atrakcyjne warunki do fotografowania, ale grubsze, niżej zawieszone chmury lub mgła pozwalają na zrobienie znacznie ciekawszych, nastrojowych zdjęć. Ogólnie rzecz ujmując, wysokie piętro chmur odpowiada za pastelowe kolory zachodu słońca, które mogą utrzymywać się przez dłuższy czas. Niższe piętro chmur przyjmuje kolory bogatsze, ciemniejsze, które utrzymują się tylko przez kilka minut, a nawet krócej.

Ciemniejsze niebo podkreśla nastrój zdjęcia. To zdjęcie jest celowo niedoświetlone dla wzmocnienia nastroju. Wodę wygładziłem za pomocą funkcji LiveND.

Mglisty poranek nadaje zdjęciom wyjątkową atmosferę, a światło w takich warunkach bywa bardzo przyjemne, i to jeszcze długo po wschodzie słońca. Użyłem ekspozycji EV -1,3, aby zachować szczegóły na niebie.

TUTAJ TEŻ JEST MIEJSCE NA ZOOM

Fotografia krajobrazowa to ten styl, który charakteryzuje się najniższą „barierą wejścia”. W zasadzie wystarczy sam aparat i obiektyw szerokokątny. Jeśli zaopatrzymy się dodatkowo w statyw i ewentualnie filtr GND, to będziemy mieli sprzęt umożliwiający zrobienie naprawdę atrakcyjnych zdjęć krajobrazowych. Mimo że zwykle zdjęcia zachodu słońca przedstawiają szerokie plany, nie ignorujmy teleobiektywów (o równoważniku ogniskowej dla klatki 35 mm wynoszącym co najmniej 300 mm) — mogą nam się przydać.

Teleobiektywów zwykle używa się do fotografowania dzikiej przyrody lub wydarzeń sportowych. Ponieważ jednak potrafią „ścisnąć” przestrzeń i powiększać obiekty, okazują się przydatne także do fotografowania zachodów słońca.

To zdjęcie zrobiłem z pokładu statku płynącego do Antarktyki. Jedynym sposobem, by uchwycić odległe szczegóły, było użycie długiego obiektywu.

I JESZCZE KILKA KONKRETÓW

Oto sprzęt, którego używam, i ustawienia, z których zwykle korzystam:

Sprzęt

• OM SYSTEM OM-1
• Obiektywy M.Zuiko — modele, których najchętniej używam do fotografowania wschodów i zachodów słońca, to M.Zuiko 8-25mm F4 PRO i 12-100mm F4 IS PRO

Ustawienia

• Tryb priorytetu przysłony
• RAW
• ISO 200 (niska czułość ISO powoduje, że zdjęcia są mniej zaszumione niż te robione z wyższym ustawieniem ISO)
• Przysłona od F6.3 do F8, zależnie od tego, jak dużej głębi ostrości potrzebuję.
• Czas otwarcia migawki: w trybie priorytetu przysłony aparat sam wybiera czas otwarcia migawki. Jeśli czas wybrany przez aparat jest zbyt długi, używam statywu. W tego typu zdjęciach na ogół nie chodzi o uchwycenie jakiejś dynamicznej sytuacji.

KILKA SŁÓW I ZDJĘĆ NA KONIEC

Podobnie jak w wielu innych dziedzinach, rezultaty fotografowania wschodów i zachodów słońca zależą od naszego przygotowania do projektu. Odrobina planowania i dobra znajomość technik kompozycji zbliżą każdego autora zdjęć do uzyskania zadowalających efektów, które zwrócą uwagę obserwatorów.

Przez lata zrobiłem znacznie więcej słabych niż udanych zdjęć wschodów i zachodów słońca. Zależy mi jednak na ciągłym doskonaleniu, a fotografowanie w plenerze to moja pasja. Dlatego wciąż szukam okazji, by zrobić następne i następne zdjęcie. Na szczęście jutro też wzejdzie (i zajdzie) słońce.

Prezentowane produkty

• OM SYSTEM OM-1
• M.Zuiko Digital ED 7-14mm F2.8 PRO
• M.Zuiko Digital ED 8-25mm F4.0 PRO
• M.Zuiko Digital ED 12-100mm F4.0 IS PRO
• M.Zuiko Digital ED 150-400mm F4.5 TC1.25X IS PRO