MACROFOTOGRAFIE: FOCUS STACKING OF ENKELE OPNAME

Wat zorgt voor een betere macrofoto?

Een zeer gedetailleerde beeld met focus stacking of een enkel beeld met een wazige achtergrond en een kleine scherptediepte?

Er is niet één juist antwoord op die vraag omdat het een kwestie is van persoonlijke voorkeur. Maar wanneer het aankomt op de keuze voor een enkele of gestackte opname, zijn er een aantal factoren waarmee rekening moet worden gehouden. We gaan even kijken naar opnames met focus stacking en een enkele opname vanuit zowel een esthetisch/visueel opzicht als een technisch/visueel opzicht. Hoewel er bij macrofotografie vaak veel details en scherptestelling is gewenst, kan dit er ook voor zorgen dat een afbeelding 'niet klopt' of minder aantrekkelijk wordt wanneer deze voortkomen uit een zeer diepe focus stacking..

Hoe komt dat?

Onze ogen en hersenen pikken het zelfs onbewust op wanneer een beeld er onnatuurlijk uitziet of niet overeenkomt met ons normale kijkgedrag. Hoewel we het in het dagelijks leven ons meestal niet realiseren, wordt onze visuele waarneming van de wereld om ons heen bepaald door de verhouding tussen scherpe en wazige vlakken. Dit kan in de fotografie 1:1 worden overgenomen en we kunnen er veel van leren met betrekking tot hoe en waarom beelden er 'fout' of 'vreemd' uit kunnen zien.

Ik zal dit uitleggen aan de hand van een aantal voorbeelden.

Esthetisch scherpstellen op de visuele aspecten

Wanneer je een enkele opname neemt, of zelfs werkt met een kleine focus stacking, betekent dat dat je een zeer kleine scherptediepte zult hebben in vergelijking met een beeld met grote stacking. Dit resulteert in

• een natuurlijk afname van scherp naar onscherp (overgang)
• aanzienlijk meer delen die onscherp zijn, vaak vloeiend en wazig
• een duidelijke focuslaag (en dus ook een focuspunt)

Dit biedt creatieve vrijheid en hiermee kunnen we het oog naar het onderwerp van onze foto leiden.

Voorbeelden

Een minuscule springspin (Heliophanus sp.), een enkel beeld uit de hand geschoten. Ogen, pedipalpen en één potenpaar in focus, waardoor er een perfecte focuslaag ontstaat terwijl er veel van het beeld onscherp blijft, waaronder een zachte achtergrond voor de esthetiek.

Een mannelijke schorsmarpissa, uit de hand geschoten met een handmatige focus stacking van drie beelden.

Een groene krabspin (Diaea dorsata), uit de hand geschoten, handmatige focus stacking van 3 foto's.

Technisch scherpstellen op de visuele aspecten

Een focus gestackt beeld heeft aan de andere kant ook zijn voordelen en interessante punten.

Door meerdere foto's in een stapel te combineren met een grotere scherptediepte kun je

• meer details en texturen weergeven
• meer van het onderwerp in beeld brengen (of het gehele onderwerp in focus brengen)

Een perfecte focus stacking is vanuit een technisch standpunt echt een geweldige prestatie. Het is vaak de juiste keuze wanneer er veel details en texturen zijn die met een enkele belichting niet goed uit de verf komen.

Voorbeelden

Hier liet zelfs het enkele beeld van deze fascinerende parasitaire wesp genoeg details scherp zien om het te gebruiken. De romp en kop zijn in focus en bieden een goed interessegebied voor de kijker.

Enkel shot, scherpstelling op de kop en romp.

De alternatieve foto, die ook zou werken als een enkele belichting, leidt de aandacht meer richting de interessante buik met het boorapparaat en de ovipositor. De kop is toch net onscherp en dit zorgt ervoor dat deze minder goed is dan de eerste.

Enkel shot, scherpstelling op de buik en ovipositor.

Mijn uiteindelijke keus, om voor een focus stacking van de wesp gaan, laat alle interessante details en texturen volledig scherp zien en is nog steeds esthetisch aantrekkelijk doordat er delen van de foto onscherp zijn, zoals de poten en de natuurlijke, zachte bokeh achtergrond.

De afbeelding met focus stacking waarbij alle lichaamsdelen van de wesp in focus zijn, behalve de poten, voor een natuurlijkere kijkervaring.

Een Caerostris sexcuspidata, uit de hand geschoten, handmatige focus stacking van 15 beelden waarmee de vele details en texturen van het cryptische uiterlijk van de gecamoufleerde spin er goed uitkomen.

Een rolpissebed (Bhyrrus sp.), uit de hand geschoten, handmatige focus stacking van 5 beelden, om het complexe ontwerp van de onderkant van de pissebed scherp in beeld te krijgen.

De noodzaak van focus stacking

Bij bepaalde camerainstellingen moet er focus stacking van beelden bij een bepaalde vergrotingsfactoren worden gebruikt om überhaupt bruikbaar te zijn. Deze instellingen produceren foto's met zo'n kleine scherptediepte dat ze er niet goed uit zien als je niet verschillende lagen combineert tot één beeld. Een gebruikelijke instelling, zoals de eerder genoemde instelling, is een fullframe-DSLR met een macrolens en een vergroting van 1:1 of zelfs hoger (zoals lenzen die tot 2:1 en zelfs 5:1 vergroting gaan) op de dichtst mogelijke focusafstand. Maar zelfs met een betere (wat betreft de scherptediepte van de camera) micro-Four-Thirds-camera kun je soms behoefte hebben aan meer scherptediepte en voor een focus stacking willen gaan.

Voorbeelden

Deze slijmschimmel op verrot hout wilde maar niet scherp in beeld komen met een enkel beeld, zelfs met de MFT-sensor van de OM-D E-M1 III. De vergroting stond hoog en de camera stond heel dichtbij het onderwerp.

Links zie je het uiteindelijke resultaat van een focus stacking van 23 foto's, terwijl de andere foto een enkel beeld is uit de reeks gestackte beelden.

Slijmschimmel: uiteindelijke uit de handgeschoten focus stacking van 23 enkele beelden

Slijmschimmel: enkel beeld uit de reeks gestackte foto's

De vleugels van deze mot hebben zoveel structuren en details dat het een klassieke kandidaat was voor een kleinere focus stacking en waardoor ik uiteindelijk niet ging voor een enkel beeld. Het zou door het formaat (de diepte) van het onderwerp simpelweg heel ingewikkeld zijn om bij zo'n grote vergrotingsfactor alle eigenschappen, zoals het hoofd, de antennes, poten en vleugels, helemaal tot in de puntjes in focus te krijgen met een enkel beeld.

De foto van deze mot is uit de hand geschoten met een handmatige focusstapeling van vijf beelden.

Een enkel beeld uit dezelfde serie laat niet genoeg scherpe gebieden zien voor de immense hoeveelheid details op de vleugels, poten en het hoofd.

Deze factoren zijn het meest van invloed op de scherptediepte van de foto:

• formaat van het onderwerp
• afstand tot het onderwerp
• vergrotingsfactor van de lens
• f-stop/diafragma van de lens
• sensorformaat van de lens

Aanvullend werk

Bij het verwerken van een focus stacking, met name bij handmatig gemaakte, gaat er vaak extra tijd zitten in de postproductie.

Er zijn camera's die je een volledig samengevoegde en verwerkte focus stacking direct in de camera bieden, zoals de OM-D-camera's van OM SYSTEM, en die met een enkele druk op de knop al het werk voor je doen. Dit is erg handig, niet alleen omdat het je veel tijd scheelt, maar ook omdat de nauwkeurigheid van de focusbracketing techniek handmatig bijna niet te evenaren is.

Als je niet graag veel tijd achter de computer spendeert om je afbeeldingen te bewerken, kun je misschien beter een opstelling hebben met een maximale scherptediepte zodat nog maar een enkele foto hoeft te nemen, of nou ja, maar een paar in plaats van talloze.

Problemen met focus stacking

Ondanks dat een grote focus stacking er soms onnatuurlijk uitziet, zijn er meer aspecten en uitdagingen die je in gedachten moet houden bij het maken van focus stacking met een grote scherptediepte.

Beweging van het onderwerp

Als het onderwerp beweegt terwijl je de foto's voor in je stapel neemt, verlies je ofwel een dunne laag focus terwijl je zoekt naar het onderwerp, of er komen later in het samenvoegingsproces beeldschaduw en herhalende structuren tevoorschijn.

Des te meer foto's je neemt voor in de stapel, des te langer het duurt en des te groter de kans op beweging en fouten is.

Om het beste uit je stapel te halen, moet je onvermijdelijk het optimale aantal stappen van je stapel bepalen.

Voorbeelden

Het volgende beeld is een focus stacking van een stinkende kortschildkever (Ocypus olens) die in een defensieve houding langzaam zijn opgeheven buik naar beneden bracht terwijl ik de stapel aan het bouwen was.

Het was onmogelijk om een stapel te krijgen van de volledig kever, doordat de buik op en neer bewoog en nooit volledig scherp was. Daarom besloot ik in plaats daarvan de kop scherp in beeld te brengen.

Overgang van scherpe naar onscherpe gebieden

Zoals ik al eerder zei, zijn het menselijke oog en brein zich er zeer bewust van wat er natuurlijk en normaal uitziet, en wat niet.

Door minder stappen en foto's in een stapel te gebruiken, is de overgang van scherpe naar onscherpe gebieden veel minder abrupt.

Dit is bijvoorbeeld met name goed te zien in de texturen van grond. Het ziet er erg onnatuurlijk uit als er een groter, scherp vlak eindigt en zomaar overgaat in een zacht, onscherp vlak.

Tip:ik neem vaak veel meer foto's dan ik daadwerkelijk in mijn stapel gebruikte. Op die manier zorg ik ervoor dat ik genoeg materiaal heb om het focuspunt te bepalen en de overgang te controleren. Ik gebruik maar zelden al het materiaal dat ik heb geschoten.

Conclusie

Zoals ik al zei, is er geen 'juiste' of 'verkeerde' beslissing. Het is een kwestie van persoonlijke smaak. Maar een foto die 'niet klopt' vinden we vervelend om naar te kijken en wordt dus anders ontvangen dan een foto die er 'natuurlijk' uitziet. Het is logisch om te proberen foto's er zo natuurlijk mogelijk uit te laten zien bij het maken van focus stacking. Dit geldt voor het scherptedieptebereik maar ook voor de afname van de focus. Wanneer deze afname te abrupt is, ziet het beeld er erg onnatuurlijk uit, en naar mijn mening, zeer onaantrekkelijk. Kijk eens naar deze twee foto's, waarin het belangrijkste deel van het onderwerp in focus is: de ogen. Maar terwijl de tweede, een enkele foto, niet genoeg scherptediepte heeft om de kijker genoeg scherp beeld te bieden, heeft de foto links, een focus stacking van vier beelden, een groter gebied in focus maar ziet deze er toch nog natuurlijk uit. Ik zou deze als enkel beeld kunnen verkopen en niemand zou opmerken dat deze eigenlijk een gestapeld beeld was.

De focus stacking (vijf beelden)

Het enkele beeld

Tip:probeer eens de stapel van het onderwerp te creëren en daarna deze te maskeren als een enkel beeld met een aantrekkelijke afname van scherpte in de achtergrond en op de grond, om zo voor een natuurlijke uitstraling te zorgen. Hiervoor is het altijd een goed idee om de beelden van een focus stacking apart te houden, zelfs wanneer je deze volledig automatisch in de camera maakt en samenvoegt.

Ga niet voor een grotere focus stacking met alleen als reden om een focus stacking te maken.

Bedenk waarom en waar een focus stacking beter zou kunnen werken dan een enkel beeld en zorg ervoor dat de focus stack er geloofwaardig uitziet (en ook zo ontvangen wordt). De keuze tussen een enkele belichting en een focus stacking wordt sterk beïnvloed door de uitstraling van de uiteindelijke foto.

Uitgelichte producten

• M.Zuiko Digital ED 60mm F2.8 Macro