LICHTGEVENDE PADDENSTOELEN

Het bos kan een magische plek zijn. In de herfst is er in onze bossen sprake van een ware explosie van paddenstoelen in alle soorten en maten. Je kunt zelf eenvoudig wat toevoegen aan die magie door je eigen lichtgevende paddenstoelen te maken. Alles wat je hiervoor nodig hebt, is je camera, wat eenvoudige belichting en een beetje nabewerking.

Wie, wanneer, waar, wat en hoe (het waarom mag je zelf bepalen)

Wie… of eigenlijk, welke paddenstoelen? De beste schimmels voor dit project zijn die met de klassieke vorm van een ‘lampenkap’, ook wel hoed genoemd. Naarmate de paddenstoel groeit, gaat de hoed verder open en wordt deze platter. Het is daarom verstandig om exemplaren te zoeken die nog vrij nieuw zijn. Bij deze exemplaren is de kans ook kleiner dat ze zijn aangevreten door een hongerige (naakt)slak. Wat betreft het formaat werk ik het liefst met paddenstoelen die een hoed hebben met een doorsnede van tussen de één en twee centimeter. Het is ook handig om een paddenstoel te vinden die zich op een wat hogere positie bevindt, zoals op een omgevallen boom. Je krijgt het beste effect (en dit is ook makkelijker trouwens) als je de lamellen onder de hoed goed kunt zien.

Wanneer – Het grootste deel van een paddenstoel, mycelium of zwamvlok genaamd, bevindt zich onder de grond en is dus niet zichtbaar. De delen die we zien, de steel en de hoed, vormen het vruchtlichaam, dat verantwoordelijk is voor de voortplanting. Het vruchtlichaam heeft vochtige omstandigheden nodig om te kunnen groeien. De beste tijd om op zoek te gaan naar paddenstoelen is dan ook net na een regenbui. De herfst is meestal een goede periode vanwege het meer onstuimige weer. Dat neemt niet weg dat paddenstoelen ook in de zomer prima te vinden zijn als het flink geregend heeft.

Een van mijn eerste pogingen om lichtgevende paddenstoelen te maken. Ik heb enkele opnamen gecombineerd om dit effect te krijgen.

Waar – Paddenstoelen kunnen overal te voorschijn komen waar zich rottend materiaal bevindt, maar meestal is de bodem van het bos de beste plek. Rottende boomstammen en bladeren zijn de perfecte locatie. Aangezien paddenstoelen een vochtige omgeving nodig hebben, zijn ze vaak te vinden in de buurt van mossige gebieden.

Wat… wat voor uitrusting bedoel ik dan. Je hebt niet veel uitrusting nodig voor dit project, maar een paar dingen zijn onmisbaar. Afgezien van je camera is een macrolens het meest geschikt. Ik heb de M.Zuiko 60mm F2.8-macrolens gebruikt. De meeste OM System-lenzen hebben zeer korte scherpstelafstanden, dus als je geen macrolens hebt, kun je nog steeds goede resultaten krijgen met je lens.

Aangezien het uiteindelijke beeld een composietieafbeelding is, is het belangrijk dat de camera niet beweegt tussen opnamen. Een statief of ander bevestigingssysteem dat je in staat stelt om dicht bij de grond te komen is ideaal. Maar voor sommige opnamen, zoals deze, heb ik de camera gewoon op de grond gezet en een draadontspanner of de OI Share-app gebruikt om te voorkomen dat de camera beweegt.

Om de onderkant van hoed van de paddenstoel te verlichten, heb je een klein lampje nodig. Een hoofdlamp, zaklantaarn of bijvoorbeeld een lichtsnoer met kleine ledlampjes moet genoeg zijn. Voor deze foto heb ik een lichtsnoer met ledlampjes gebruikt. Ten slotte heb je nog nabewerkingssoftware nodig om van alle opnamen een mooi geheel te maken. De eerste bewerkingen heb ik gedaan met Adobe Lightroom Classic en voor het samenstellen van de uiteindelijke foto heb ik Photoshop gebruikt.

Hoe – Stap voor stap (nu wordt het pas echt leuk!)

Het lijkt wel of deze lichtjes 's avonds in een donker bos zijn gefotografeerd (niet zo vreemd). Maar dat is helemaal niet zo. Die schemerige uitstraling heb ik namelijk tijdens de nabewerking toegevoegd. In werkelijkheid heb ik de foto om ongeveer negen uur 's morgens genomen, maar ik wel op een sombere, bewolkte dag. Sommige fotografen maken deze foto's tijdens de schemering, maar het licht verandert zo snel, en zeker in een bos, dat het makkelijker is en je meer controle hebt wanneer je overdag fotografeert. Als je 's morgens vroeg of 's avonds uit als het bewolkt is op stap gaat, dan zijn de resultaten ook prima.

1. Positionering – Als je de perfecte paddenstoel hebt gevonden, plaats je de camera zo dat je de onderkant van de hoed goed kunt zien. Een goede compositie is belangrijk, dus let op elementen die afleiden van het onderwerp en zorg dat deze niet in beeld komen. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat je de natuur vernielt om een mooie foto te maken!

Paddenstoelen die groeien uit een rottende boomstam zijn ideaal voor dit project omdat je de camera dan laag genoeg kunt plaatsen om de structuur van de lamellen onder de hoed goed te zien.

2. Camera-instellingen – Ik schiet al mijn landschaps- en natuurfoto's meestal in de A-stand, en dat doe ik ook als ik macrobeelden wil maken. Als ik foto's van paddenstoelen maak, gebruik ik normaal gesproken focus-bracketing voor de opnamen. Maar aangezien ik meerdere foto's gebruik om het uiteindelijke samengestelde beeld te maken, wil ik het eenvoudig houden en kies ik een diafragma dat mijn hoofdonderwerp scherp in beeld houdt. Ik heb ook de belichtingswaarde omlaag bijgesteld om die schemerige look te krijgen. Natuurlijk is iedere situatie anders, maar voor deze eerste opname heb ik deze instellingen gebruikt: ISO200, 1/125s, F6.3. Ik heb de camera ingesteld op F6.3, de belichting teruggezet naar -1,3 en de camera de beste sluitertijd laten kiezen.
3. Belichting – Het succes van het uiteindelijke beeld hangt af van de belichting van de hoeden van de paddenstoelen (mmm… ik krijg zin in paddenstoelen). Hoewel bijna ieder klein lampje voldoende is, gebruik ik het liefst de lichtsnoeren met kleine ledlampjes die erg populair zijn voor in kerstbomen. Maak verschillende opnamen waarbij je zowel de onderkant als de bovenkant van de onderzijde van de hoed uitlicht. Je kunt ook de omgeving van de paddenstoel iets uitlichten om wat realistische gloed toe te voegen aan het licht van het lampje bij de paddenstoel.

Een goedkoop lichtsnoer met kleine ledlampjes is een makkelijke manier om de hoed van de paddenstoel aan de onderkant uit te lichten. Ik heb elke hoed afzonderlijk uitgelicht en gefotografeerd, ook die op de achtergrond. Aangezien ik alleen het belichte deel van de paddenstoel ga gebruiken, is het niet erg dat mijn hand zichtbaar is in deze opname.

4. Optionele belichting – Voor deze foto wilde ik de illusie wekken dat er bosgeesten in de buurt waren, dus heb ik wat extra belichting toegevoegd in de achtergrond. Ik heb het lichtsnoer afgerold en de lampjes ongeveer één meter achter de paddenstoelen gelegd. In eerste instantie heb ik het diafragma op F6.3 laten staan, maar ik zag al snel dat ik een betere bokeh zou krijgen als ik het diafragma zou vergroten naar F2.8 voor deze opname.

Ik heb een diafragma van f/6.3 gebruikt voor de meeste opnamen in deze serie, maar hierdoor ontstond een achtergrond die niet voldoende zacht was. Daarnaast was ook het lichtsnoer goed zichtbaar.

Met een diafragma van f/2.8 was dit probleem opgelost.

5. Nabewerking – Net doen alsof het nacht is. Na het importeren van de foto's in Lightroom, heb ik de schaduwen en lichte plekken een beetje aangepast. Ik heb de kleurtemperatuur en de belichting van het beeld als geheel aangepast om net te doen alsof de foto in het donker is gemaakt. Je kunt voor elk van de verlichte foto's experimenteren met de belichting en lichte plekken totdat je het gewenste resultaat krijgt. Maak je geen zorgen over hoe de rest van het beeld eruitziet voor deze opnamen, aangezien de andere gebieden toch worden gemaskeerd. Een warme gloed ziet er meestal beter uit. Om die reden moet je misschien de witbalans ook aanpassen.

Bewerk de foto's in Lightroom. Experimenteer met de algehele belichting, hooglichten en schaduwen totdat je tevreden bent met het resultaat.

6. Nabewerking – Het samengestelde beeld maken. (Bij deze stap heb je wel wat basiskennis van Photoshop nodig, met name voor het werken met laagmaskers.) Als je klaar bent met het bewerken van alle foto's voor het samengestelde beeld, importeer je deze als lagen in Photoshop. Orden ze zo dat de laag met de ‘nachtfoto’ de bovenste laag is. Zelfs als je een statief hebt gebruikt, is het een goed idee om te controleren of elke laag perfect is uitgelijnd. Selecteer alle lagen en kies vervolgens Lagen automatisch uitlijnen (Auto-align Layers) in het menu Bewerken (Edit).

Voeg een laagmasker toe aan elke laag behalve de onderste. In het vereenvoudigde voorbeeld hieronder zie je drie lagen waarbij de twee bovenste een laagmasker hebben (de witte rechthoek). Gebruik een zwart penseel op het masker om delen van de onderliggende laag bloot te leggen. Controleer of het laagmasker is geselecteerd en gebruik het penseel om een deel van de bovenste laag te verwijderen om het belichte gebied van de paddenstoel eronder zichtbaar te maken. Doe dit ook voor de tweede laag om de andere belichte delen van de paddenstoelen bloot te leggen. Zoals je ziet, heb ik ook onderaan de steel van de paddenstoel wat gemaskeerd, zodat het lijkt alsof de lichtgevende de paddenstoel een gloed uitstraalt naar de grond. Als je gaat maskeren, kun je de dekking van het penseel veranderen zodat je geleidelijker kunt maskeren en dus meer controle hebt over het eindresultaat. Als je teveel van een laag hebt verwijderd, schakel je over van zwart naar wit en haal je het verwijderde deel weer terug.

Om de illusie te creëren dat deze foto in het donker is gemaakt, verlaag je de kleurtemperatuur.

Als je meerdere lichtgevende paddenstoelen hebt, en dus verschillende lagen, moet je verdergaan met maskeren om de onderliggende belichte gebieden zichtbaar te maken. Mijn uiteindelijke beeld bestond uit zes lagen: de nachtlaag, vier belichte paddenstoelen en de oplichtende “bosgeesten” op de achtergrond. Als je tevreden bent met het maskeren, kun je desgewenst nog wat aanpassingslagen toevoegen om het plaatje helemaal af te maken. De aanpassingslaag Curven (Curves) is bijvoorbeeld erg handig. Een techniek die ik gebruik om extra gloed toe te voegen, is een nieuwe laag toevoegen en deze dan omzetten met de overvloeimodus Zacht licht (Soft Light). Vervolgens gebruik ik een penseel met een warme kleur met een dekking van ongeveer 5% om geleidelijk wat gloed toe te voegen.

Ten slotte

Het uitgangspunt voor elke goede foto is je eigen voorstellingsvermogen: hoe ga je het beeld op een unieke en interessante manier vastleggen? Meestal willen we de werkelijkheid in stand houden. Wat ik zo leuk vind aan dit project is dat je aan de werkelijkheid kunt ontsnappen en je creativiteit kunt tonen.

En voilà, het eindresultaat. Je ziet misschien de slak aan de onderzijde van de steel van de paddenstoel. Ik zag die pas toen ik de foto's op mijn computer bekeek. Maar wel een leuke verrassing.

Dit was mijn eerste poging om lichtgevende paddenstoelen te maken.

Het uiteindelijke beeld met een lichtgevende paddenstoel en de foto's die tot het eindresultaat hebben geleid. Ik zag deze paddenstoel tijdens een wandeling op een heldere, zonnige dag, dus om het licht af te vlakken heb ik de paddenstoel schaduw gegeven met een kaart die in mijn cameratas zat. Het enige licht dat ik bij me had, was van mijn mobiel, dus heb ik die gebruikt om de paddenstoel te verlichten.

Uitgelichte producten

• OM-1
• M.Zuiko Digital ED 60mm F2.8 Macro